نحوه گفتن فاتحه و فاتحه خوانی در مراسم ختم

مرگ بخشی اجتناب ناپذیر از زندگی هر انسانی است، و نمیتوان جلوی این واقعیت را گرفت. در کشور ما، احترام به درگذشتگان و تسلی به بازماندگان یکی از سنتهای مهم محسوب میشود و هر قومیت ایرانی، بسته به پیشینه فرهنگی خود، آدابی متفاوت برای ادای احترام به درگذشتگان دارد. این رسوم بسته به قومیتها متفاوت هستند؛ اما چندین اشتراک هم دارند که خواندن فاتحه یکی از آنها است. خواندن فاتحه برای درگذشتگان یکی از اعمال نیکو و توصیه شده در فرهنگ اسلامی است که با هدف طلب آمرزش و رحمت برای روح متوفی انجام میشود. زیرا آنها به شدت نیازمند هستند که از طرف دیگران، هدیه ای به ایشان فرستاده شود. در این مقاله، به بررسی کامل نحوه خواندن فاتحه در مراسم ختم، آداب مرتبط و سوره های توصیه شده میپردازیم

فاتحه چیست؟

فاتحه نام عامیانه سوره حمد (فاتحهالکتاب)است. در مراسم ختم، خواندن این سوره به همراه سوره های دیگر، به نیت هدیه ثواب به روح متوفی، مرسوم است. این عمل به عنوان نشانه ای از احترام به درگذشتگان و ابراز همدردی با بازماندگان تلقی میشود. سوره حمد همراه با سوره توحید برای آمرزش روح درگذشتگان خوانده میشود. این عمل که به فاتحه خواندن شناخته شده، یک سنت دیرینه میان مسلمانان است که به منظور هدیه ثواب قرائت سوره حمد به روح درگذشتگان انجام میشود. اعتقاد بر این است که این عمل، میتواند باعث افزایش آرامش روح درگذشته شود .
بنابراین از مهمترین اهداف قرائت فاتحه برای اموات میتوان به موارد زیر اشاره کرد :

هدیه ثواب به روح درگذشتگان: با قرائت سوره فاتحه و هدیه ثواب آن به روح اموات، میتوانیم برای آنها از خداوند مغفرت، آمرزش گناهان، رحمت و برکت طلب کنیم .

ایجاد آرامش برای روح درگذشتگان: قرائت فاتحه و دعا برای اموات، سبب آرامش روح آنها و تسکین غم و اندوه بازماندگان میشود .

یادآوری و زنده نگه داشتن نام درگذشتگان: فاتحه خواندن و دعا برای اموات، راهی برای یادآوری و زنده نگه داشتن نام و خاطره آنها است .

ترویج سنت حسنه: ما مسلمانان معتقدیم که خواندن فاتحه برای اموات، سنتی حسنه و نیکو است که ترویج آن در جامعه ثواب و پاداش فراوانی دارد.

روش خواندن فاتحه چگونه است؟

نحوه فاتحه خواندن در مراسم ختم روشهای مختلفی دارد که در ادامه با آن آشنا خواهید شد : پیش از قرائت سوره های قرآن، معمولأ دعایی به نام دعای سر فاتحه خوانده میشود که به شرح زیر است:
اَللّٰهُم اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنِینَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَالْمُسْلِمِینَ وَالْمُسْلِمَاتِ، اَلَْْحْیَاءِ مِنْهُمْ وَالَْْمْوَاتِ، تَابِعْ بَیْنَنَا وَبَیْنَهُمْ بِالْخَیْرَاتِ، إِن کَ مُجِیبُ الدعَوَاتِ، إِنکَ غَافِرُ الذنْبِ وَالْخَطِیئَاتِ ، وَإِنکَ عَلى کُل شَیْ ء قَدِیر بِحُرْمَهِ الْفَاتِحَهِ مَعَ الصلَوَاتِ .
این دعا طلب آمرزش برای همه مؤمنان و مسلمانان، چه زنده و چه درگذشته، است.

قرائت سوره حمد

ساده ترین روش، قرائت سوره مبارکه حمد است. شما میتوانید سوره حمد را به تنهایی یا به همراه سوره های دیگر مانند توحید و قدر بخوانید . علاوه بر سوره حمد، خواندن سورههای دیگری نیز توصیه شده است :
سوره توحید (اخلاص): سه مرتبه
سوره قدر: هفت مرتبه
سوره های فلق و ناس: هر کدام سه مرتبه
آیهالکرسی: یک یا سه مرتبه
این سوره ها به دلیل مضامین توحیدی و تأکید بر قدرت و رحمت الهی، برای هدیه به روح درگذشتگان مناسب هستند.

هدیه ثواب

پس از قرائت سوره حمد، میتوانید ثواب آن را به روح درگذشتگان هدیه کنید. صرف نیت هدیه ثواب به درگذشته کافی است. اما بعضی از افراد اعتقاد دارند که میتوان حین این کار، با گفتن ذکری مخصوص ثواب آن را به روح اموات هدیه داد. این ذکر به این صورت است: « اللهُم اجْعَلْ ثَوابَ ما قَرَأتهُ فاتِحَه لِرُوح …» و سپس نام درگذشته را ذکر کنید.

دعا

بعد از قرائت فاتحه، میتوانید برای اموات دعا کرده و مغفرت و آمرزش گناهان او را از خداوند بخواهید. میتوانید از بهترین ذکرها برای اموات و دعاهای مخصوص اموات استفاده کنید یا به دلخواه خود دعا کنید .

صلوات

فرستادن صلوات هم یکی دیگر از روشهای فاتحه دادن برای اموات است. میتوانید بعد از قرائت فاتحه و دعا، صلوات فرستاده و بگویید . «اللهم صل علی محمد و آل محمد»

باید بدانید که قرائت فاتحه و طلب آمرزش برای اموات، به زمان و مکان خاصی محدود نیست. شما میتوانید در هر مکانی برای اموات فاتحه بخوانید؛ اما زمانی که از قرائت فاتحه در مراسم ختم صحبت میشود، میتوان از مکانهای زیر برای انجام این امر صحبت کرد:
مزار متوفی
مسجد
منزل

تأثیرات معنوی فاتحه خوانی

خواندن فاتحه و سوره های قرآن برای درگذشتگان، علاوه بر طلب آمرزش برای آنان، باعث تسلی خاطر بازماندگان و ایجاد حس همبستگی در جامعه میشود. این عمل نیکو، نشانه ای از احترام به گذشتگان و یادآوری ارزشهای دینی و اخلاقی است.

در نهایت، باید به یاد داشت که نیت خالصانه و توجه قلبی در هنگام قرائت فاتحه، از اهمیت ویژه ای برخوردار است و میتواند تأثیرات مثبت بیشتری برای روح متوفی و خود فرد داشته باشد.

نتیجه گیری

فاتحه خواندن در مراسم ختم، نه تنها یک عمل عبادی است بلکه فرصتی برای یادآوری ارزش ها و اخلاق انسانی نیز میباشد. این عمل باعث تقویت ارتباط اجتماعی و همبستگی میان افراد جامعه میشود. با رعایت آداب و رسوم مرتبط با این مراسم، میتوانیم احترام خود را به روح متوفی نشان دهیم و دعا کنیم که خداوند او را مورد رحمت قرار دهد . در نهایت، مهم است که این مراسم با نیت خالص و محبت برگزار شود تا یاد و خاطره متوفی همیشه زنده بماند.